Niniejszy poradnik ma za zadanie odpowiedzieć na najczęściej zadawane w trakcie realizowania porad prawnych pytania odnoszące się do kwestii alimentów na rzecz małoletniego dziecka oraz ustalenia kontaktów z dzieckiem.

Niniejszy poradnik nie stanowi wiążącej porady prawnej, albowiem takowa winna być dostosowana do indywidualnego stanu faktycznego.

ALIMENTY NA DZIECKO

Ojciec dziecka nie jest ujawniony w akcie urodzenia dziecka; czy mogę żądać od niego alimentów na to dziecko?

W takiej sytuacji, świadczenie alimentacyjne można uzyskać tylko w drodze porozumienia umownego. Aby móc zainicjować powództwo o alimenty na rzecz małoletniego dziecka, należy skonkretyzować stronę pozwaną. Tylko mężczyzna ujawniony w akcie urodzenia dziecka może być zobowiązany do łożenia na to dziecko. Jedyny wyjątek stanowi powództwo o ustalenie ojcostwa z jednoczesnym powództwem o alimenty.

Od czego uzależniona jest wysokość alimentów?

Zakres świadczenia alimentacyjnego zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Podkreślić należy, iż możliwości zarobkowe to nie jest to samo co uzyskane wynagrodzenie. Możliwości zarobkowe jest rozumiane jako wynagrodzenie jakie zobowiązany byłby w stanie otrzymać przy wykorzystaniu wszystkich swoich możliwości.

Czym są usprawiedliwione potrzeby?

Usprawiedliwione potrzeby to takie potrzeby dziecka, które należy uznać za niezbędne, konieczne, istotne dla konkretnego dziecka. Dlatego nie można ujednolicić tychże, bo każde dziecko ma inne, indywidualne potrzeby. Nie ma wątpliwości, że każde dziecko musi mieć zapewnioną pewną bazę życiową, m. in.: wyżywienie, opiekę, mieszkanie, rozwój, zdrowie, edukację. Ale już te kilka elementów może rodzić znaczne zróżnicowanie w kosztach, co wynika np.: konieczność specjalistycznej diety, konieczność zajęć wyrównawczych, wizyty u lekarzy, niepełnosprawność, talent w jakiejś dziedzinie, co z kolei przekłada się na koszty utrzymania tegoż dziecka.

Czy koszt utrzymania i wychowania dziecka powinien być dzielony po połowie?

Niezupełnie. Należy przede wszystkim przypomnieć, że wykonywanie obowiązku alimentacyjnego może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie i wychowanie dziecka. Ta okoliczność odnosi się zarówno do rodzica, który zamieszkuje z dzieckiem, jak i rodzica, który z nim nie zamieszkuje. Nie można, ot wprost określić, że alimenty to połowa usprawiedliwionych kosztów utrzymania i wychowania- bo i kwestię przymiotu „usprawiedliwionych” kosztów bywa dyskusyjna. Natomiast sąd winien wyważyć udział w opiece i wychowaniu rodziców nad dzieckiem.

Czy jeżeli zobowiązany nie ma pracy to sąd nie zasądzi żadnych alimentów?

Nie, jak zostało wyżej wskazane zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego nie są tożsame z wysokością uzyskiwanego wynagrodzenia. Brak pracy nie jest okolicznością, która sama w sobie wpływa na wysokość zobowiązania. Sąd będzie badał dlaczego zobowiązany nie pracuje, jakie ma wykształcenie, dotychczasowe doświadczenie, jaki jest rynek pracy, czy zobowiązany podejmuje starania w zakresie znalezienia pracy; a również jaki jest majątek zobowiązanego. Zatem, sam fakt bezrobocia nie może być powodem do nieorzekania o alimentach, ale może w pewnych sytuacjach wpłynąć na wysokość alimentów.

Czy mogę zrzec się alimentów na dziecko?

Prawo nie przewiduje „zrzeczenia się” alimentów na małoletnie dziecko, przez rodzica, który dziecko reprezentuje. Oboje rodziców mają obowiązek łożenia na utrzymanie i wychowanie dziecka. Jeżeli rodzicowi, z którym dziecko zamieszkuje nie zależy na alimentach na dziecko, nie musi o takowe występować, ani nie musi ich egzekwować. Takie postępowanie nie jest jednak tożsame z „zrzeczeniem się prawa do alimentów”. Z pozwem o alimenty można wystąpić w każdym czasie.

Czy oprócz alimentów, zobowiązany powinien dokładać się do kosztów jakie generuje utrzymanie dziecka?

Alimenty, co do zasady, mają zaspokoić aktualne potrzeby dziecka, naturalnie w adekwatnej do tych kosztów części i co do zasady powinny odpowiadać wszelkim usprawiedliwionym kosztom utrzymania i wychowania dziecka; zatem biorąc powyższe pod uwagę zobowiązany nie ma obowiązku ponoszenia dodatkowych kosztów utrzymania dziecka.

Zobowiązany nie płaci alimentów- czy mogę zabronić mu kontaktu z dzieckiem?

Nie. Jeżeli nawet zobowiązany do alimentowania nie wywiązuje się z tego obowiązku, drugi rodzic nie może niejako w odwecie utrudnić, czy też uniemożliwić realizowanie kontaktów dziecka z rodzicem. Natomiast w przypadku, gdy zobowiązany zaniechał alimentowania, należy zainicjować postępowanie egzekucyjne.

Co jaki czas mogę żądać podniesienia alimentów?

Jakiekolwiek zmiany związane z wysokością alimentów powinny być powiązane ze zmianą stosunków i sytuacji uprawnionego i zobowiązanego. Nie ma żadnych wytycznych dotyczących minimalnego, czy też maksymalnego upływu czasu od ostatnio zapadłego prawomocnego orzeczenia. Teoretycznie może się zdarzyć, że sytuacja uprawnionego (jak i zobowiązanego) może ulec diametralnej zmianie już miesiąc po uprawomocnieniu się orzeczenia dotyczącego alimentów; jak i dopiero po upływie kilku lat.

Czy jak zobowiązany stracił pracę to może żądać obniżenia alimentów?

Odpowiedź brzmi: to zależy. Można brać pod uwagę sytuację, gdy zaistnieją takie okoliczności, które- wespół z utratą pracy mogą być przesłanką do obniżenia alimentów. Przykładowo: jeżeli utrata pracy była związana z wypadkiem w pracy, po którym zobowiązany nie doszedł do pełnej sprawności i może mieć trudność z powrotem na rynek pracy. Może być to okoliczność przemawiająca za obniżeniem alimentów. Są sytuacje losowe, które mogą uzasadnić takie żądanie.

Czy alimenty muszą być ustalone sądownie?

Nie, nie muszą. Alimenty mogą być realizowane bez orzeczenia sądu, w sposób umowny, dobrowolny. Jednakże alimenty ustalone w sposób umowny, nie podlegają egzekucji. Alimenty mogą być też ustalone w drodze ugody zawartej przed mediatorem, zatwierdzonej przez sąd. Taka ugoda również może być podstawą do wszczęcia egzekucji.

Nie znam adresu zameldowania pozwanego! Nie znam jego PESEL! Czy Sąd sam to ustali?

Po pierwsze, formalnym elementem pozwu o alimenty (czy też o podwyższenie alimentów) nie jest ani adres zameldowania ani PESEL. Elementem formalnym jest podanie miejsca zamieszkania pozwanego- czyli adresu, gdzie pozwany faktycznie mieszka. Należy zatem rozróżnić, że czym innym jest miejsce zameldowania, a czym innym miejsce zamieszkania.

Obowiązek podania tej informacji stanowi obowiązek strony powodowej; Sąd nie będzie badał czy został podany właściwy adres. Jeżeli Sąd wyśle pozew pod adres pozwanego wskazany przez stronę powodową, a adres ten będzie błędny Sąd zobowiąże powoda do wskazania właściwego adresu. Gdy strona powodowa nie zna innego adresu i będzie w stanie wykazać (udowodnić), że nie jest w stanie ustalić adresu może złożyć wniosek o ustanowienie kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu.

Jakie dowody trzeba przedstawić w sprawie o alimenty?

Do pozwu o alimenty muszą być załączone dowody, które uprawdopodobnią żądanie; niemniej praktyka sądów jest zróżnicowana. Niektóre sądy dopuszczają jako dowód rachunki, paragony; inne wyłącznie faktury imienne; jeszcze inne uznają za niezasadne takie dowody, jeżeli przedstawiają koszty „normalnego” życia (np.: wyżywienie). Z całą pewnością należy dołączyć akt urodzenia dziecka. Dowody, które należy przedłożyć powinny przedstawiać koszty, które są zindywidualizowane. Takim kosztem będzie między innymi: koszt żłobka, przedszkola, leków w przypadku chorób przewlekłych, niezbędnych akcesoriów (np.: okulary, soczewki, aparat ortodontyczny), koszty mieszkaniowe, itp.

Ile kosztuje sprawa o alimenty?

Uprawniony nie ponosi kosztów zainicjowania postępowania o alimenty, tzn. jest zwolniony od ponoszenia kosztów sądowych.

Do jakiego sądu składać pozew o alimenty?

Pozew o alimenty należy złożyć do sądu rejonowego (Wydziału Rodzinnego i Nieletnich). Właściwym miejscowo jest sąd miejsca zamieszkania osoby uprawnionej jak i sąd według miejsca zamieszkania strony pozwanej- wybór sądu należy do powoda. Alimenty mogą być orzeczone również w toku postępowania rozwodowego.

W ilu egzemplarzach należy złożyć pozew o alimenty?

Pozew należy złożyć do sądu w dwóch egzemplarzach (oryginał pozwu i kopia).

Czy w jednym piśmie można złożyć wniosek o zasądzenie alimentów, uregulowania władzy rodzicielskiej i kontaktów?

Niestety nie. Postępowanie w przedmiocie alimentów odbywa się w tzw. trybie procesowym. Natomiast kwestie władzy rodzicielskiej i kontaktów odbywają się w trybie nieprocesowym, te postępowania można ze sobą połączyć.

Czy podczas trwania małżeństwa można żądać zasądzenia alimentów od współmałżonka?

Tak.

Czy świadczenia alimentacyjne się przedawniają?

Zgodnie z artykułem 137 paragraf 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego świadczenia alimentacyjne, tak jak inne świadczenia okresowe, ulegają przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia ich wymagalności (dnia, w którym powinny były zostać uiszczone). Natomiast nie przedawnia się samo prawo do domagania się alimentów. Innymi słowy, przedawnieniu ulegają poszczególne miesięczne raty alimentów, podczas gdy prawo do domagania się świadczenia alimentacyjnego istnieje do czasu kiedy istnieją przesłanki wskazane w ustawie.

Czy pełnoletniemu dziecku przysługują alimenty?

Pełnoletniemu dziecku mogą przysługiwać alimenty, co nie oznacza, że zawsze będą. W przypadku pełnoletnich dzieci duże znaczenie będzie miało to czy są w stanie, przy wykorzystaniu swoich możliwości samodzielnie się utrzymać.

Ile muszę czekać na skierowanie sprawy do komornika?

Panuje przekonanie, iż postępowanie egzekucyjne można zainicjować dopiero po upływie określonego czasu. Na różnych forach można przeczytać, iż zobowiązany musiałby dopuścić się niepłatności trzech pełnych rat alimentacyjnych. Tymczasem, uprawniony ma możliwość skierowania sprawy do komornika, gdy zobowiązany nie uiści pełnej raty alimentów w terminie. Niemniej, zawsze warto podjąć dialog i ustalić przyczynę opóźnienia, gdy są to jednorazowe sytuacje.

Co grozi za nieterminową wpłatę alimentów?

Przede wszystkim, sugeruję rozmowę z uprawnionym z czego wynika opóźnienie; z reguły próby podjęcia rozmów mogą przynieść lepsze wyniki niż przemilczenie tematu, ignorowanie i utarte, dość niekulturalne „będę mieć to zapłacę”. Istnieją wypadki losowe, które mogą wpływać na możliwości finansowe zobowiązanego, niemniej w tej materii oboje rodziców muszą podjąć dialog. Faktem jest jednak, że nieterminowość zobowiązanego może doprowadzić do skierowania sprawy do egzekucji, a to z kolei zwiększa po stronie zobowiązanego koszty związane z postępowaniem egzekucyjnym.

Zobowiązany nie płaci alimentów, czy mogę żądać alimentów od dziadków dziecka?

Tak, istnieje taka możliwość. Jednakże obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności, albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami. Są to tzw. alimenty uzupełniające. Można o nie wystąpić w sytuacji, gdy: nie ma drugiego rodzica, od którego można żądać zapłaty alimentów, lub nie jest w stanie uczynić zadość swoim obowiązkom wobec dziecka, lub uzyskanie od niego na czas potrzebnych dziecku środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami. Dodatkowo dziecko musi znajdować się w niedostatku, czyli w takim stanie gdy niemożliwym jest zaspokojenie jego podstawowych potrzeb.

KONTAKTY Z DZIECKIEM

Czy kontakty z dzieckiem muszą być ustalone sądownie?

Nie, nie muszą. Kontakty z dzieckiem mogą być wynikiem pozasądowego porozumienia się rodziców. Rodzice mogą również zawrzeć ugodę przed mediatorem.

W jaki sposób można uregulować kontakt rodzica z dzieckiem?

Kontakty rodzica z dzieckiem obejmują kontakt osobisty, komunikację bezpośrednią za pomocą środków porozumiewania się na odległość, jak i w formie korespondencji tradycyjnej i e-mailowej. Kontakty są wypadkową harmonogramu rodziców i dziecka. Możliwe kontakty osobiste mogą być realizowane w tygodniu, w weekendy, wakacje, ferie, święta- z uwzględnieniem obowiązków i harmonogramu dnia dziecka.

Kontakty, co istotne mogą być realizowane w miejscu zamieszkania dziecka, poza nim, a nawet w wyznaczonym miejscu. Kontakty mogą być realizowane przy udziale drugiego rodzica przy udziale rodzica zamieszkującego z dzieckiem, bądź osób trzecich. W wyjątkowych sytuacjach możliwy jest kontakt pod nadzorem kuratora czy też w ośrodku specjalistycznym. Również kontakt telefoniczny, czy za pomocą środków komunikacji na odległość (np.: Skype) może być uregulowany w drodze orzeczenia sądowego.

Czy rodzic uprawniony ma prawo odmówić kontaktu ze swoim dzieckiem?

Rodzic ma prawo i obowiązek realizować kontakt z dzieckiem. Jeżeli rodzic z rozmysłem doprowadza do zerwania kontaktu z dzieckiem może to być jednym z argumentów ograniczenia jego władzy rodzicielskiej, bądź pozbawienia władzy rodzicielskiej.

Czy rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej ma prawo do kontaktu z dzieckiem?

Prawo do utrzymywania kontaktu rodzica z dzieckiem jest niezależne od zakresu władzy rodzicielskiej. Często jednak te kwestie przenikają się wzajemnie. Istotny w takiej sytuacji będzie powód pozbawienia rodzica władzy rodzicielskiej.

Czy jest możliwość, aby rodzic miał inny kontakt z każdym dzieckiem?

Istnieje możliwość zróżnicowania kontaktów względem każdego dziecka.

Co zrobić, gdy dziecko nie chce realizować kontaktów?

Na to pytanie nie ma jednej odpowiedzi. Należy jednak w pierwszej kolejności ustalić przyczynę niechęci dziecka do realizowania kontaktów. Poznanie przyczyny pozwoli na podjęcie działań zmierzających do zmiany nastawienia dziecka lub też zmiany kontaktów.

Co zrobić, jeżeli rodzic utrudnia drugiemu realizować kontakt?

Niestety, to jest dość częste zjawisko i w dodatku bardzo niepokojące. Warto podkreślić, że zarówno rodzic, z którym dziecko stale mieszka, jak i rodzic uprawniony do kontaktu może podejmować działania, które uniemożliwiają właściwą realizację kontaktów. Celowe utrudnianie kontaktu może być przesłanką do zainicjowania postępowania w przedmiocie zmiany kontaktów, ograniczenia władzy rodzicielskiej, a przede wszystkim do zainicjowania postępowania egzekucyjnego.

Czy możemy zmieniać zakres kontaktu ustalonego na mocy postanowienia sądu?

Tak. Kontakt ustalony w drodze postępowania sądowego- wyrokiem, postanowieniem bądź ugodą, uczestnicy mogą modyfikować. Zasadą jednak jest, aby modyfikacja była wynikiem wspólnych ustaleń.

Czy jak dziecko jest chore, to kontakt z rodzicem przepada?

W sytuacji, gdy rodzic, któremu przysługuje kontakt zachorował lub dziecko jest chore, do kontaktu, co do zasady nie powinno dojść. Znaczenie ma też sposób realizowania kontaktu. Taki kontakt powinien być zrealizowany w innym terminie; niemniej często rodzice powołują się na brak takich ustaleń w orzeczeniu, wobec czego nierzadko taki kontakt już nie jest „odrabiany”.

Jaki można mieć najszerszy kontakt?

Nie sposób odpowiedzieć na tak zadane pytanie. Kontakt z dzieckiem jest wypadkową wielu zmiennych, jak chociażby wieku dziecka, jego harmonogramu dnia, obowiązków szkolnych, harmonogramu dnia rodzica uprawnionego i zobowiązanego.

Czy tylko rodzic ma prawo do kontaktu z dzieckiem?

Prawo do utrzymywania kontaktu z dzieckiem mają: rodzeństwo, dziadkowie, powinowaci w linii prostej, a także innych osób, jeżeli sprawowały one przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem. Wobec tych osób stosuje się przepisy, dotyczące sposobu realizowania kontaktu między dzieckiem a rodzicem.

Gdzie złożyć wniosek o ustalenie kontaktu z dzieckiem?

Wniosek należy złożyć do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka bądź jego stałego pobytu.

Ile kosztuje postępowanie o ustalenie kontaktu?

Wniosek podlega opłacie w kwocie 100 zł.

PRAWA DZIECKA

ochrona dziecka

Artykuł 72 [Ochrona praw dziecka; Rzecznik Praw Dziecka]

1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.
2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych.
3. W toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka.
4. Ustawa określa kompetencje i sposób powoływania Rzecznika Praw Dziecka.

Nakaz ochrony dobra dziecka stanowi podstawową, nadrzędną zasadę polskiego systemu prawa rodzinnego, której podporządkowane są wszelkie regulacje w sferze stosunków pomiędzy rodzicami i dziećmi. Najpełniej zasada dobra dziecka może być realizowana poprzez zapewnienie mu możliwości wychowania w rodzinie, przede wszystkim w rodzinie naturalnej, a więc poprzez pieczę rodzicielską sprawowaną przez osoby związane z dzieckiem więzią biologiczną. „Realizacja „dobra dziecka” polega na zapewnieniu mu wzrastania w pełnej rodzinie w warunkach odpowiadających godności istoty ludzkiej, przy poszanowaniu podmiotowości dziecka i przy zapewnieniu niezbędnej pomocy i opieki ze strony władz publicznych.” Przy przyjęciu tego poglądu wynika sposób pośredni, że państwo powinno chronić rodziny przed podziałem, np. poprzez zasadę uwzględniania dobra dziecka w postępowaniu rozwodowym i wyroku orzekającym o rozwodzie.

Ochrona praw dziecka- wybrane akty prawne

Adwokat Kinga Michalczyk

Niniejsza publikacja nie stanowi wiążącej porady prawnej, albowiem takowa winna być dostosowana do indywidualnego stanu faktycznego.

4 grudnia 2020r.

Sfinansowano ze środków otrzymanych z Powiatu Cieszyńskiego pochodzących z budżetu państwa.